काठमाडौं । अरु देशमा जसरि सम्भावित जोखिमलाई घटाउन र व्यवसाय बृद्धिमा योगदान पुगोस् भनेर मर्जरको प्रक्रिया अघि सारिएको थियो । तर ठूला बैंकहरु बीच ‘बीग मर्जर’ पछिका वित्तीय विवरणले भने नराम्रो झड्का दिन थालेको छ ।

सुरुआति विवरणहरु हेर्दा मर्जरमा गएका संस्थाहरुको हालत झनै खराब देखिएको छ । मूलतः उनीहरुको खराब कर्जाको दर बढेको छ र तिनीहरुसँग संभावित जोखिम धान्ने स्रोत (कर्जा जोखिमबापतको व्यवस्था) पनि कमजोर देखिएको छ ।

एनसीसी बैंकलाई विलय गराएपछि निकै ठूलो बैंकको रुपमा खडा भएको कुमारी अहिले सबैभन्दा धेरै निष्कृय कर्जाको भार बोकेर उभिएको छ । कुमारी बैंकको निष्कृय कर्जाको आकार कुल कर्जाको ४.७७ प्रतिशत पुगेको छ । हिमालयन, नेपाल इन्भेष्टमेण्ट मेगा, प्राइम, प्रभू र नबिल बैंक पनि ठूलो मात्रामा निष्कृय कर्जा बोकेर बसेको विवरणले देखाएको छ ।

केही वर्षअघि कृषि विकास बैंकको खराब कर्जा उच्च भएपनि निजी बैंकहरुको यति कमजोर अवस्था देखिन छोडेको लामै समय भएको थियो ।

विगतमा बाणिज्य बैंकहरुको निष्कृय कर्जाको अनुपात कुल कर्जाको २ प्रतिशतभन्दा कम नै रहँदै आएको थियो । तर अहिले औसतमै २.८ प्रतिशत कर्जा निष्कृय हालतमा पुगेको विवरण प्रकाशित भएका छन् ।

उक्त विवरणले बाणिज्य बैंकहरुद्वारा लगानी भएको कुल ऋणमध्ये झण्डै सवा खर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको सावाँब्याज भुक्तानी रोकिएको देखिएको छ ।

राष्ट्र बैंकका अनुसार गत सातासम्म बाणिज्य बैंकहरुले ४२ खर्ब ९४ अर्ब कर्जा लगानी गरेका छन् । त्यसको औसत दरमा हिसाब गर्दा १ खर्ब २० अर्बभन्दा धेरै रकम ‘खराब कर्जा’मा पुगेको देखिन्छ । त्यसमा पनि ठूलो मात्रामा ऋण परिचालन गरेका बैंकहरुकै बढी कर्जा जोखिममा देखिएकाले यो अंक स्वाभाविक रुपमा बढ्ने छ ।

कुन बैंकको छ धेरै कर्जा जोखिममा ?

राष्ट्र बैंकले प्रकाशित गरेको गत जेठ मसान्तसम्मको बैंकहरुको मासिक विवरणलाई आधार मान्दा १ खर्ब २८ अर्ब २७ करोड रुयैयाँ कर्जा ‘निष्कृय’ सूचीमा गएको देखिन्छ । यसमा असारमा थपिएको कर्जाको गणना नै गरिएको छैन । यस आधारमा हेर्दा निष्कृय कर्जामध्ये सबैभन्दा ठूलो रकम नेपाल इन्भेष्टमेण्ट मेगा बैंकको रहेको देखिन्छ ।बैंकको कुल कर्जाको ४.३५ प्रतिशत कर्जा ‘निष्कृय’ हालतमा रहेको वित्तीय प्रतिवेदन प्रकाशित छ । त्यस आधारमा यो बैंकको झण्डै १४ अर्ब कर्जा जोखिममा गएको छ । कुल कर्जामा ‘खराब ऋण’को अनुपात सबैभन्दा धेरै भएको कुमारी बैंकसँग १३ अर्ब ८० करोडभन्दा धेरै निष्कृय कर्जा छ । ग्लोबल आईएमई बैंकको पनि साढे ११ अर्बभन्दा धेरै ऋणको भुक्तानी नियमित छैन ।

निष्कृय कर्जाको अनुपातमा दोस्रो नम्बर (४.५७ प्रतिशत)मा आउने हिमालयन बैंकसँग ११ अर्ब २५ करोडभन्दा धेरै खराब ऋण रहेको देखिन्छ । अलि अगाडी नै नेपाल बंगलादेश बैंक किनेको नबिलसँग अहिले पनि करीब ११ अर्ब निष्कृय कर्जा छ । प्रभू बैंकसँग १० अर्ब, लक्ष्मी सनराइज बैंकसँग सवा ७ अर्ब र राष्ट्रिय बाणिज्य बैंकसँग ७ अर्बभन्दा धेरै निष्कृय कर्जा रहेको छ ।

सबैभन्दा कम निष्कृय कर्जा रहेको स्याण्डर्ड चार्टर्डसँग १ अर्ब हाराहारीमात्रै यस किसिमको कर्जा देखिन्छ । एभरेस्ट, सानिमा, एनआईसी एसिया, माछापुच्छ्रे र नेपाल एसबीआई बैंकसँग पनि निष्कृय कर्जा अरु धेरै बैंकभन्दा कमै रहेको देखिएको छ ।

कुल कर्जामा निष्कृय कर्जाको अनुपात दाँज्ने हो भने एभरेस्ट बैंक सबैभन्दा बलियो देखिन्छ । एनआईसी एसिया बैंकले पनि झण्डै एभरेस्टकै दाँजोमा खराब कर्जाको आकार घटाएको छ । यी दुई बैंकसँग कुल कर्जाको ०.८ प्रतिशत हारहारीमात्रै निष्कृय कर्जा छन् । स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड र सानिमा बैंकको निष्कृय कर्जा पनि कुल कर्जा रकमको २ प्रतिशतभन्दा कम नै छ ।

बाणिज्य बैंकहरुको निष्कृय कर्जा अनुपात, गत जेठ मसान्तको कुल कर्जा र त्यस आधारमा तयार पारिएको निष्कृय कर्जाको आकार (रकम रू. दश लाखमा):

मर्जरले खराब कर्जा किन बढायो?

विवरणहरु हेर्दा मर्जर वा प्राप्तीमा नगई स्वाभाविक विस्तारमा ध्यान दिएका संस्थाहरु बढी प्रभावकारी रुपमा चलेको देखिएको छ । ठूला संस्थाहरु गाभिएर बनेका बैंकमा भने ऋण नउठ्ने समस्या बढी भएको देखिएको छ । यसलाई कतिपय बैंकरले भिन्नभिन्न हुर्काई (स्कुलिङ)बाट आएका कर्मचारीहरुको कार्यशैली मेल नखानु र समन्वय नहुनुले यस खाले परिणाम दिएको बताउँछन् ।

त्यसबाहेक मर्जर वा प्राप्तीमा अधिकतर समस्यामा भएका संस्थाहरु संलग्न भएका कारण त्यस्ता संस्था सकार्ने बैंकहरुको सिंगो वित्तीय विवरण अहिले प्रभावित भएको बैंकरको बुझाई छ । हुन पनि एनसीसीलाई गाभेपछि कुमारी बैंकको खराब कर्जा १.११ प्रतिशतबाट साढे तीन गुणा बढेको देखिन्छ । सिभिल बैंकलाई प्राप्त गर्नु अघि १.५९ प्रतिशत रहेको हिमालयन बैंकको निष्कृय कर्जा अहिले साढे ४ प्रतिशत नाघेको छ । १.४९ प्रतिशत खराब कर्जा भएको नेपाल इन्भेष्टमेण्टमा मेगा बैंक मिसिएपछि अहिले ४.३५ प्रतिशत पुगेको छ ।

तर ‘बीग मर्जर’मा नगएका एभरेस्ट, सानिमा, स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड, एनआईसी एसिया, सिद्धार्थ, माछापुच्छ्रे, नेपाल एसबीआई, कृषि विकास र एनएमबीजस्ता बैंकको निष्कृय कर्जाको आकार अहिले पनि न्यून अवस्थामै छ ।

यसले विद्यमान आर्थिक समस्याहरुको सिकार भएर बैंकको खराब कर्जा बढेको हो भन्ने बैंकरहरुको ‘औपचारिक तर्क’माथि चुनौती खडा गरेको छ ।