रौतहट । जिल्लाको चन्द्रपुर नगरपालिका– ८ सन्तपुरका ५४ वर्षीया रतनदास खतिवडा मौरीपालन गरेर गाउँमै नमूना बनेका छन् । निम्न वर्गीय परिवारका खतिवडाले परिश्रम र मेहेनत गर्ने हो भने गाउँमै बसेर पनि लाखौ रुपैयाँ आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने गतिलो उदाहरण बनेर देखाएका हुन् । उनको जोश र जागरले गाउँका अन्यलाई समेत लाभान्वित बनाएको छ। मौरीपालन गरिरहेका खतिवडाले नगरपालिकाका थुप्रैलाई मौरीपालन व्यवसायमा संलग्न गराउन सफल भएका छन् । खतिवडाले कुनै व्यवसायिक तालिम विना नै मौरीपालन शुरु गरेका थिए । ‘मौरीपालन नै गर्छु भनेर सोचेको थिइन पछि आकर्षित भए ।’
विगतमा आफूले भोगेका चुनौती संघर्ष र खुसीको क्षण सम्झदै भन्छन्–‘पालन शुरु गरेपछि मह कसरी काड्ने टोकाइबाट कसरी बच्ने आदि अध्यन गरेर सिकेँ ।’ पछि आफूले तालिम लिने अवसर समेत पाएको बताए ।

विभिन्न संघ संस्थाबाट तालिम लिएर २ घारबाट मौरीपालन शुरु गरेका उनले हाल १२० घार मौरीपालन गरिरहेका छन् । एक घारबाट कम्तिमा पनि ३० हजार रुपैयाँ आम्दानी हुने उनको भनाई छ । उत्पादनभन्दा माग धेरै भएकोले बजारको पनि समस्या नभएको उनले बताए । सहज र कम लगानीमा शुरु गरेर राम्रो आम्दानी गर्न सकिने यो व्यवसाय सबैले शुरु गर्न सकिने उनले बताए ।

हप्तामा दुई दिनमात्रै समय दिए पुग्ने मौरीपालन अन्य खेतीभन्दा सजिलै गर्न सकिने भएकोले यसमै रमाएको उनले बताए । पाको उमेरका केही गर्न सक्दैनन भन्ने मानसिकतालाई चुनौति दिन केही हदसम्म सफल पनि भएको उनको भनाइ रहेको छ । खतिवडा नेपाल मौरीपालक महासंघ प्रदेश–२ का अध्यक्ष पनि हुन् । अब सिक्न इच्छुक व्यक्तिहरूलाई निःशुल्क तालिम दिने सोच बनाएको समेत बताए ।

राम्रो आम्दानी हुन थाले पछि गाउँ तथा नगरपालिकाका अन्य व्यक्तिहरू पनि मौरीपालनमा आकर्षित हुन थालेका छन । मौरी पालनले बनस्पतिको महत्व समेत बढाइदिएको छ । मौरीपालक कृषकहरुले जिल्लामा सामुदायिक बनहरु सँग सहकार्य गरेर विभिन्न स्थानमा वृक्षारोपण पनि गर्ने गरेका छन् ।

विगत १० देखि व्यावसायिक रुपमा मौरीपालन व्यावसाय गर्दै आएका कृषक खतिवडाले मह उत्पादन गरेर वार्षीक १५ लाख रुपैयाँ आम्दानी गर्दै आएका छन् । उनको अहिले ८५ वटा मौरीका घार छन् भने सिजनमा १२५ भन्दा बढि हुने गरेका छन् । मेलिफेरा जातको मौरी पालेका खतिवडाले यो व्यावसायबाट गतिलो कमाई गर्न सफल भएको बताए । उनले वर्षमा ८ पटक मह निकाल्ने गरेका छन् । उनले उत्पादन गरेको मह घरवाटै बिक्रि हुने गरेको छ । गुणस्तरीय मह भएकाले अधिकांश मह घरबाटै बिक्री हुन्छ उनले बताए । उनले प्रतिकिलो रु ८ सय रुपैयाका दरले मह बिक्री हुने गरेको छ । उनले एक सिजनामा ७ क्वीन्टल भन्दा बढि मह काढ्ने गरेका छन् ।

जिल्लाको उत्तरि क्षेत्रमा मौरी पालनको क्षेत्रमा निकै सम्भावना रहेको छ, तर आवश्यक ज्ञानको कमीले परम्परागत ढंगले मौरी पाल्ने गरेको र व्यसायीक रुपमा यो व्यवसाय अगाडी बढाउन सहयोग नगरेको मौरीपालक कृषकहरुको भनाई रहेको छ । मौरी पालन गर्न धेरै खर्च र झण्झट नहुने भएकाले थोरै लगानीमा धेरै प्रतिफल पाउन सकिने किसानहरुले बताए । जिल्लामा व्यवसायिक माहुरीपालन गर्ने कृषकको संख्या सयको हाराहारीमा छन् । जिल्लाको बाग्मति, पौराई, गैडाटार, चन्द्रनिगाहपुर ,सन्तपुर लगायत ५ भन्दा बढि वडामा व्यावसायीक रुपमा मौरीपालन गरिँदै आएको छ ।

२०७८ जेठ २६ गते प्रकाशित